نظریه شناختی ژان پیاژه یکی از تأثیرگذارترین نظریات در روانشناسی توسعه شناختی کودکان است. پیاژه بر این باور بود که کودکان به مرور زمان و از طریق تعامل با محیط، شناخت خود را توسعه می‌دهند. نظریه او مراحل مختلف توسعه شناختی را تبیین می‌کند که هر کدام ویژگی‌های خاص خود را دارند.
مراحل توسعه شناختی پیاژه
۱. مرحله حسی-حرکتی (۰-۲ سالگی): در این مرحله کودکان از طریق تعاملات حسی و حرکتی با محیط آشنا می‌شوند. آن‌ها شروع به کشف جهان اطراف خود از طریق احساس و حرکت می‌کنند. در انتهای این مرحله، کودکان مفهوم پایداری شی را درک می‌کنند؛ یعنی می‌فهمند که اشیا حتی زمانی که از دید پنهان هستند هنوز وجود دارند.
۲. مرحله پیش‌عملیاتی (۲-۷ سالگی): در این مرحله کودکان شروع به استفاده از زبان و نمادها برای تفکر و یادگیری می‌کنند. آن‌ها قادر به انجام تفکر منطقی نیستند و اغلب تفکر خودمحور (egocentric) دارند؛ یعنی قادر به دیدن جهان از دیدگاه دیگران نیستند.
۳. مرحله عملیات عینی (۷-۱۱ سالگی): در این مرحله کودکان قادر به انجام تفکر منطقی در مورد اشیای ملموس و واقعی می‌شوند. آن‌ها می‌توانند مفهوم حفظ (conservation) را درک کنند؛ یعنی می‌فهمند که خواص اشیا مانند حجم و وزن حتی اگر ظاهر آن‌ها تغییر کند، ثابت می‌مانند.
۴. مرحله عملیات صوری (۱۱ سالگی به بالا): در این مرحله، نوجوانان قادر به تفکر انتزاعی و منطقی می‌شوند. آن‌ها می‌توانند فرضیات را آزمایش کرده و نتیجه‌گیری‌های منطقی انجام دهند. توانایی تفکر در مورد مفاهیم فرضی و آینده از ویژگی‌های این مرحله است.
مفاهیم کلیدی در نظریه پیاژه
سازماندهی (Organization): فرآیندی که از طریق آن افراد اطلاعات جدید را در ساختارهای شناختی موجود خود ترکیب می‌کنند.
تعدیل (Adaptation): فرآیندی که شامل دو بخش جذب (Assimilation) و انطباق (Accommodation) است. جذب به معنای وارد کردن اطلاعات جدید به ساختارهای موجود و انطباق به معنای تغییر ساختارها برای تطابق با اطلاعات جدید است.
پایداری شی (Object Permanence): درک این که اشیا حتی زمانی که از دید پنهان هستند همچنان وجود دارند.
حفظ (Conservation): درک این که خواص اشیا مانند حجم، تعداد و وزن حتی با تغییر ظاهر آن‌ها ثابت می‌مانند.
اهمیت نظریه پیاژه
نظریه ژان پیاژه تأثیرات عظیمی بر روانشناسی آموزش و پرورش داشته است. او نشان داد که یادگیری یک فرآیند فعال است و کودکان از طریق تعامل با محیط و تجربه‌های مختلف یاد می‌گیرند. این نظریه بر اهمیت بازی و تجربیات عملی در فرآیند یادگیری کودکان تأکید می‌کند و به معلمان و والدین راهنمایی‌هایی برای کمک به توسعه شناختی کودکان ارائه می‌دهد.
این نظریه همچنان به عنوان یکی از پایه‌های اصلی در تحقیقات و مطالعات توسعه شناختی کودکان مورد استفاده قرار می‌گیرد.
دیدگاه‌های شما:
اولین نفری باشید که دیدگاه خود را بیان می کند.